Gelukkig was er verscheidenheid: Column van Eduard Nazarski

‘Vrijheid en gelijkheid zijn niet de basis van onze samenleving.’ Die zin moest ik een paar keer lezen‚ omdat ik niet snapte hoe je tot zo’n uitspraak komt. Uit 1984‚ de toekomstroman van George Orwell? Nee. Uit een lang vervlogen communistisch bewind? Maar zelfs die zeiden het niet zo plompverloren. Vrijheid en gelijkheid zijn niet voor niets de breedst gedragen internationale waarden. Want als er iets is dat mensen begeestert‚ is het hun vrijheid gekoppeld aan het gevoel dat ze niet naar willekeur worden achtergesteld bij anderen.

De zin komt niet van ver of lang geleden‚ maar uit de HJ Schoo-lezing die CDA-leider Sybrand Buma uitsprak op 4 september. Het zijn verwarde tijden die om richting vragen‚ zei hij. Niet vrijheid en gelijkheid is wat de burger wil‚ maar herkenbare tradities‚ waarden en normen. En: ‘Verscheidenheid is nooit een doel op zich geweest.’

Die burger‚ daar moeten we het over hebben. Die bestaat‚ maar wat hij of zij wil is niet zomaar te zeggen. De burger van de Nederlandse rechtsstaat heeft immers het recht van alles te willen. Misschien omarmt hij de verscheidenheid‚ misschien niet. Misschien hecht hij aan zijn geloof en is hij ook burgemeester of politicus. Misschien is hij een tevreden mens‚ of een die aan zijn ontevredenheid uiting geeft met een stembiljet of blog.

Democratie is weleens mooi omschreven als georganiseerd wantrouwen in de staat

‘Zorgen over de staat van het land en het gebrek aan vertrouwen zijn een permanent fenomeen geworden’‚ zegt Buma. Maar dat is niet sinds gisteren. Zorgen over het land zijn er terecht altijd geweest en democratie is weleens mooi omschreven als georganiseerd wantrouwen. Dat politici worden bedreigd door religieuze radicalen‚ dat scholen worden beklommen door mannen met bivakmutsen‚ dat huizen van politici worden beklad‚ dat is geen wantrouwen. Dat is simpelweg geweld.

Buma gelooft in de moderniteit en stelt: ‘Die is anders dan we vandaag de dag vaak denken‚ niet met de christelijke ethiek in strijd‚ maar een gevolg ervan.’ Een uitspraak die maar heel betrekkelijk waar is. Als in historische tijden sommige leiders van een bepaalde ethiek‚ christelijk of anderszins‚ hun zin blijvend hadden kunnen opleggen‚ hadden we nooit moderniteit gekregen. Maar gelukkig was er verscheidenheid. En waren er mensen die fundamentele rechten bleven opeisen‚ zonodig tegen een hoge prijs.

Er is een belang van de gemeenschap met haar cultuur‚ identiteit en omgangsvormen‚ zegt Buma. Daarin geef ik hem graag gelijk. En niets dat die gemeenschap beter beschermt dan het burgerschap van de rechtsstaat‚ met zijn vrijheid‚ gelijkheid en andere mensenrechten.

Wordt Vervolgd, oktober 2017