Belarus: grote zorgen om onderdrukking

Wat is er aan de hand?

Massale protesten

De Belarussen zijn de alleenheerschappij van president Aleksandr Loekasjenko zat. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen had Loekasjenko te maken met de grootste protesten tegen zijn bewind ooit. Volgens mensenrechtenorganisatie Viasna zijn sinds mei 2020 zeker 1.300 demonstranten opgepakt omdat ze protesteerden tegen het vastzetten van oppositiekandidaten. Svetlana Tichanovskaja, de vrouw van een van hen, nam het tegen de president op. Ze kreeg volgens de officiële uitslag 10 procent van de stemmen, wat opmerkelijk laag is gezien haar populariteit. Internationale waarnemers werden bij de verkiezingen geweerd.

Alleenheerschappij

Belarus wordt vaak de laatste dictatuur van Europa genoemd. President Loekasjenko bestuurt de voormalige Sovjet-republiek al 26 jaar met ijzeren vuist. Freedom House heeft een index van 0 tot 100 voor de mate van vrijheid die mensen in hun land genieten. Daarbij gaat het onder meer over stemrecht, vrije meningsuiting en gelijkheid voor de wet. Belarus heeft een score van 19. Ter vergelijking: Nederland scoort 99 punten.

Vrije meningsuiting onderdrukt

Onder de vaag geformuleerde wet op de massamedia kan het ministerie van Informatie providers dwingen om websites te blokkeren. Kritische journalisten en bloggers worden bedreigd en geregeld gearresteerd. De staat heeft de volledige controle over alle tv-kanalen. De weinige onafhankelijke media opereren noodgedwongen vanuit het buitenland. Op de index van persvrijheid in 180 landen van Reporters without Borders staat Belarus op plek 153. De afgelopen maanden zouden zeker 55 journalisten zijn opgepakt.

Lees meer

De wet verplicht geregistreerde en niet-geregistreerde online mediakanalen om de namen aan de autoriteiten door te geven van mensen die op nieuws reageren aan de autoriteiten te verstrekken. Eigenaren van geregistreerde onlinemedia zijn aansprakelijk voor de inhoud van de commentaren. De echtgenoot van Svetlana Tichanovskaja, Sergej Tichanovski is een van de bloggers die gevangengezet werd. 

Demonstratierecht ingeperkt

In Belarus wordt het recht om vreedzaam te demonstreren zowel bij wet als in de praktijk ingeperkt. Wie toch de straat op gaat, loopt het risico op hoge boetes, arrestatie en soms gevangenschap (vaak korte ‘administratieve detentie’). Na wijziging van de wet op massa-evenementen in januari 2019 moeten organisatoren van openbare evenementen betalen voor de kosten voor de inzet van de politie, medische hulp en het opruimen na afloop van de bijeenkomst. Voor een demonstratie is vooraf toestemming van de autoriteiten nodig, die meestal niet wordt gegeven. Vaak treedt de politie buitengewoon hard op tegen vreedzame demonstranten.

De doodstraf wordt nog steeds uitgevoerd

Belarus is het enige land in Europa dat nog de doodstraf oplegt én uitvoert. Officiële informatie over het aantal opgelegde doodstraffen en executies in Belarus is niet beschikbaar. In Amnesty’s jaarlijkse doodstrafrapport staat dat in 2019 ten minste twee mensen werden geëxecuteerd en zeker drie mensen ter dood veroordeeld werden. Bij doodstrafprocessen is het niet ongebruikelijk dat vooraf al van de schuld van de beklaagde uitgegaan wordt. Ook worden verdachten soms gemarteld om ze tot een bekentenis te dwingen. Terdoodveroordeelden hebben weinig mogelijkheden om in beroep te gaan.

Jongeren in de cel

Honderden kinderen en jongeren zitten in Belarus lange gevangenisstraffen uit voor relatief kleine, niet gewelddadige‘, drugsgerelateerde delicten. Geregeld werden die gepleegd toen de gevangenen nog minderjarig waren. Emil Ostrovko (18) kreeg 8 jaar gevangenisstraf voor een ‘drugsmisdrijf’ dat hij nooit begaan heeft. Hij had een bijbaantje als koerier voor een online bedrijfje in rookwaar. Volgens zijn werkgever zat er alleen legale rookwaar in de pakketjes die hij rondbracht, maar er zaten wel degelijk drugs in. Ostrovko wist daar niet van. Maar zijn werkgever werd niet berecht.

Lhbti’ers zwartgemaakt

Lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgender en intersekse mensen (lhbti) worden geïntimideerd en hebben te maken met stigmatiserende en discriminerende retoriek van overheidsfunctionarissen. In mei 2019 publiceerde het ministerie van Binnenlandse Zaken een artikel op zijn website waarin werd verwezen naar ‘de vernietigende impact van de opvattingen en ideeën van de lhbt-gemeenschap’ en verklaarde dat ‘hoewel de wetenschap geen directe relatie heeft gelegd tussen pedofilie en een seksuele relatie met iemand van hetzelfde geslacht, de cijfers voor zich spreken’.

 

Massaal protest na verkiezingen 2020

Na de presidentsverkiezingen op 9 augustus 2020 gingen de Belarussen massaal de straat op. Ze betwisten de verkiezingsuitslag waarbij president Loekasjenko 80 procent van de stemmen kreeg. Informele exit polls voorspelden een overwinning voor oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja. Volgens het Belarussische ministerie van Binnenlandse Zaken werden tijdens de eerste vier dagen van de protesten 6.700 mensen opgepakt. Amnesty-waarnemers tekenden verontrustende getuigenissen op van demonstranten die zijn gemarteld in detentiecentra. Ze werden hard geslagen en werden met verkrachting bedreigd.