Soms geldt dat wat je niet kunt zien, wel degelijk bestaat

‘Eerst zien, dan geloven.’ Een oproep tot een kritische houding die mensen voor misleidende illusies  behoedt.  Maar soms geldt dat wat je niet kunt zien, wel degelijk bestaat. Het Assad-regime in Syrië wist lang voordat de vreedzame revolutie in 2011 begon, hoe het ‘tegenstanders’ zonder proces kon laten verdwijnen.

Deze geheime terreur was voor duizenden Syriërs één van de redenen om eindelijk de straat op te gaan en zich uit te spreken. Geweldsaanvallen en vele arrestaties volgden. Voor het oog van de wereld. Toch bleef massale verontwaardiging uit: er waren geen concrete bewijzen van massa-gevangenissen, noch van martelingen, verkrachtingen, ziektes, uithongering  aldaar. Van doden en crematies.

Fake news

Vanaf het moment dat deze bewijzen wél kwamen, dankzij beelden, getuigenverklaringen en naar buiten gesmokkelde berichten, waren er altijd mensen en groepen die ze ontkenden, bagatelliseerden of afdeden als fake news, bedoeld om Assad zwart te maken: ‘Geloof jij zomaar alles? Wie zegt dat deze zogenaamde vermisten in staatsgevangenissen…? De kans dat IS erachter zit is groter.’

Gerechtigheid?

Onlangs heeft het regime, aan de winnende hand, de verdwijningen bekend, door dodenlijsten af te geven. Nooit was openheid zo brutaal. Want voor alle familieleden en vrienden die vaak jaren tussen angst en hoop hebben moeten laveren, in oorlogstijd, en/of op een barre vlucht, is er bij de pijnlijke zekerheid ‘hartstilstand’, nu ook de vraag naar de ware doodsoorzaak. Naar de laatste dagen en uren van een dierbare. Samen met woede die nergens heen kan: de hoofddader is weer oppermachtig en kent je. Daarnaast is er niets, geen tastbare herinnering, geen graf, waar iemand de dode kan eren en betreuren. Gerechtigheid? Eerder een vorm van wrede psychische mishandeling.

Inmiddels wordt er over terugkeer van Syrische vluchtelingen gesproken en er zijn doneeracties voor hulp bij de wederopbouw. Met de onlangs prijsgegeven dodenlijsten kan Assad wegkomen: hij is nu vooral weer een baken van rust en veiligheid…

Verlammende twijfel

Toegegeven: in een open, democratische samenleving mogen ook leugens en complottheorieën worden verspreid – vanuit het vertrouwen dat feiten het altijd zullen winnen van verzinsels en verdraaiingen. Alleen de Holocaust mag niet worden ontkend. Terecht. Maar zelfs nu het Assad-regime zelf de duizenden doden in hun gevangenissen bekent, gaan degenen vrijuit die de eertijdse bewijzen -uit naïviteit, uit angst of opportunisme- afdeden als propaganda. En daarmee verlammende twijfel zaaiden. Je mag hier immers alles zeggen wat je denkt. Ook, nee juíst, over zaken die geen levend mens met eigen ogen heeft gezien.

Désanne van Brederode is schrijver en sinds 2013 bestuurslid van Het Syrische Comité in Nederland. Bij uitgeverij Querido verscheen in het najaar van 2017 haar pamflet/ essay ‘Als stilte steekt – over het effect van collectief zwijgen over misstanden en wandaden.’

Het lot van tienduizenden ‘vermisten’ is nog onbekend. Zo hoorden de ouders van Islam Dabbas afgelopen juli dat hun zoon dood is. Zeven jaar geleden zagen ze hem voor het laatst, in de gevangenis. Ze weten nog steeds niet wat er met hem is gebeurd. Kijk op onze site wat je kan doen!