Wetsvoorstel Finland kan zorgen voor geweld en pushbacks aan de grens

De Finse regering heeft een voorstel gedaan voor een noodwet over migratie. Volgens Amnesty International ondermijnt deze wet de toegang tot asiel en kan deze leiden tot geweld en pushbacks aan de grens.   

Het voorstel spreekt over de zogenaamde ‘instrumentalisering’ van migratie, Het idee achter ‘instrumentalisering’ is dat migranten worden gebruikt als politiek drukmiddel op een ander land. In die gevallen willen EU-lidstaten afwijken van de gebruikelijke regels. Amnesty maakt zich grote zorgen dat daarmee de mensenrechten en het recht op asiel ernstig onder druk komen te staan.   

Dit wetgevingsvoorstel maakt deel uit van een reeks recente maatregelen die de Finse regering heeft voorgesteld om de rechten van asielzoekers en migranten in te perken. Deze maatregelen zijn voorgesteld als reactie op de toename van het aantal mensen dat sinds september vorig jaar vanuit Rusland Finland binnenkomt om asiel aan te vragen. 

Finland treedt hiermee in de gevaarlijke voetsporen van Letland, Litouwen en Polen, waar sinds 2021 tal van beleidsmaatregelen en praktijken zijn ingevoerd die in strijd zijn met de mensenrechtenwetgeving.  

Sinds november heeft Finland geleidelijk alle oostelijke grensovergangen met Rusland gesloten. In april werd de sluiting voor onbepaalde tijd verlengd. Volgens officiële gegevens zijn er tussen februari en half mei slechts twee mensen de grens overgestoken om asiel aan te vragen. 

‘Deze wet ondermijnt op ernstige wijze de toegang tot asiel en de bescherming tegen refoulement in Finland,’ zegt Eve Geddie, van Amnesty International. ‘Dit dreigt het licht op groen te zetten voor geweld en pushbacks aan de grens.’   

Toegang verhinderen met geweld

De wet geeft de autoriteiten de bevoegdheid om de opname van asielaanvragen in delen van de Finse grens te beperken. Ook zouden de autoriteiten toegang mogen verhinderen, zelfs met geweld.  

Onder bepaalde omstandigheden kunnen de autoriteiten zelfs helemaal afzien van de verplichting om de individuele omstandigheden van mensen te beoordelen. Dit is in strijd met het principe van non-refoulement , dat inhoudt dat mensen niet mogen worden teruggestuurd naar plekken waar zij gevaar lopen.  

In verschillende Europese landen worden steeds vaker mensen onwettig op gewelddadige wijze teruggezet over de grens. Deze praktijken zijn ook wel bekend als ‘pushbacks’. De landen gebruiken het om te voorkomen dat mensen die bescherming nodig hebben de grens bereiken.     

Beoordeling door grenswachten

De wet staat Finse grensbewakers toe uitzonderingen te maken voor mensen die zich volgens hen in een kwetsbare situatie bevinden of die het risico lopen op ernstige schendingen bij terugkeer naar het land vanwaar ze de grens zijn overgestoken. Het beoordelen van de situatie en kwetsbaarheid van mensen vereist echter speciaal opgeleid personeel en voldoende middelen en tijd. Het is zeer de vraag of een dergelijke beoordeling mogelijk is tijdens korte interacties met grensbewakers. 

De voorgestelde wet biedt geen echte mogelijkheid om bezwaar te maken, maar geeft de betrokkenen alleen de mogelijkheid om een administratieve klacht in te dienen, waardoor de terugkeer niet wordt opgeschort.  

Niet in lijn met internationale wetgeving

Het lijkt erop dat deze bevoegdheden niet in overeenstemming zijn met zowel de bestaande EU-wetgeving als de onlangs overeengekomen EU-verordening inzake crisis en overmacht.  

‘We hebben niet voor niets Europese en internationale rechtsnormen: het principe van non-refoulement moet altijd worden nageleefd’, aldus Geddie. ‘Het maakt niet uit hoe mensen het grondgebied hebben bereikt, beweringen dat er bij terugkeer ernstige mensenrechtenschendingen dreigen, moeten altijd grondig worden onderzocht.  

‘Dit voorstel brengt de rechten van mensen die op zoek zijn naar veiligheid in gevaar en kan leiden tot willekeur en geweld aan de grens. Finland moet deze aanval op zijn fundamentele grondwettelijke waarden afwijzen. De autoriteiten moeten zorgen dat de grenzen op een humane manier en met inachtneming van de internationale verplichtingen worden beheerd.’ 

Achtergrond

De UNHCR en anderen hebben hun bezorgdheid geuit over het feit dat de reactie van Finland niet in overeenstemming is met de Europese en internationale wetgeving, terwijl de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties heeft gewezen op “de risico’s van bestraffing, detentie en refoulement waarmee asielzoekers in Rusland worden geconfronteerd”.