Voorspellingen

De vraag is dus: wat kunnen we niet voorkomen en wat kunnen we alleen voorkomen tegen een te hoge prijs? Na 9/11 bijvoorbeeld zijn de veiligheidscontroles op de meeste luchthavens aanzienlijk verscherpt. Zijn die verscherpte veiligheidscontroles nog echt nodig?

Ellende voorkomen leunt op het vermogen om adequaat te voorspellen wat er zal gaan gebeuren. Veiligheidsdiensten en analisten voorspellen geopolitieke ontwikkelingen. De geschiedenis leert dat ze dat niet heel goed kunnen. De val van de Berlijnse Muur schijnt door vrijwel geen enkele veiligheidsdienst te zijn voorspeld. En over de aanslagen van 9/11 was weliswaar informatie bekend‚ zij het niet zeer precies‚ maar het doen van een juiste voorspelling alleen is niet genoeg. Er moet ook nog gehandeld worden.

Als het gaat om individuen proberen psychiaters en psychologen te voorspellen hoe mensen zich zullen gaan gedragen. Ook dat gaat wel eens mis. Of daar veel aan te doen is‚ betwijfel ik. Je zou zelfs kunnen zeggen dat vrijheid en onvoorspelbaarheid met elkaar samenhangen. Een wereld waarin het gedrag van mensen volledig voorspelbaar is‚ moet wel een onvrije wereld zijn.

Maar mensen doen niet alleen dagelijks voorspellingen – het toepassen van bewuste en onbewuste kennis‚ intuïtie‚ komt neer op voorspellen – ze zijn er ook erg goed in om die voorspellingen te negeren. Als we aannemen dat mensen trouwen in de hoop dat ze voor altijd bij elkaar zullen blijven‚ kunnen we concluderen dat de bruid en bruidegom de statistisch grote kans dat het huwelijk zal eindigen in een scheiding botweg negeren. Ook als het gaat om de eigen dood‚ die de meeste mensen als iets onvoorstelbaars beschouwen‚ zijn wij goed in het ontkennen van voorspellingen. Sterker nog‚ dat vermogen tot ontkenning zou een bestanddeel kunnen zijn van onze psychische gezondheid. Zonder dat zouden wij wellicht vervallen in depressie of lijden aan angststoornissen.

De behoefte om te voorspellen kan de vorm aannemen van vooroordelen. In diverse onderzoeken bleken proefpersonen eerder geneigd te zijn op zwarte dan op blanke mensen te schieten. Dankzij nieuwe technologie zal het vermogen om te voorspellen ongetwijfeld steeds beter worden‚ maar onvoorspelbaarheid blijft onmisbaar. Zonder die onvoorspelbaarheid geen tragedie maar ook geen charme en geen vrijheid. Een weemoedig besef. Met weemoed bedoel ik acceptatie van het heden met alle treurnis die daarbij hoort.

Wie de toekomst wil veranderen moet het heden accepteren‚ onder ogen zien. En helaas‚ ons vermogen om het heden onder ogen te zien is beperkt. Het noodlot zal nog wel even blijven bestaan.