Voor Habrés slachtoffers is de zaak-Pinochet een voorbeeld

Sinds 7 september staat de voormalige dictator van Tsjaad Hissène Habré (72) terecht in Senegal. Hij moet zich verantwoorden voor een deel van de 40 duizend politieke moorden die tijdens zijn regime in de jaren tachtig zijn gepleegd en voor het opsluiten en martelen van vele duizenden mensen. De rechtszaak in Dakar wordt gezien als een gevolg van de Britse beslissing eind jaren negentig om de Chileense oud-dictator Pinochet uit te leveren aan Spanje. Het Britse Hogerhuis opende de weg hiertoe met het besluit dat het voormalige voormalige staatshoofd – op dat moment op bezoek in London – geen immuniteit genoot en door Spanje berecht kon worden voor misdrijven die hij had gepleegd in Chili.

Doorbraak

Het was een juridische doorbraak: mensenrechtenschenders konden berecht worden ver van de plek des onheils door een justitieel apparaat dat normaal gesproken niet kan oordelen over misdaden in een ander land.

Voor de slachtoffers van Habré is de zaak-Pinochet een inspiratiebron‚ maar jaren eerder was al een juridisch voorspel aan de gang. Druk van België‚ (dat Habré zelf wilde vervolgen op grond van het VN-Verdrag tegen Marteling)‚ het Internationaal Gerechtshof‚ verschillende VN-commissies en de Organisatie van Afrikaanse Eenheid‚ leidde uiteindelijk tot de arrestatie van Habré in 2013.

De drijvende kracht achter dit unieke proces zijn de slachtoffers zelf‚ gesteund door de onvermoeibare ‘dictator hunter’ Reed Brody‚ internationale justitiespecialist van Human Rights Watch. En nu staan zij in een speciaal in het leven geroepen rechtbank in Dakar oog in oog met de man die hun leven tot een hel maakte. Ruim honderd slachtoffers en nabestaanden hebben zich als civiele partij gevoegd. Dagelijks getuigen ze over de onbeschrijfelijke wreedheden door Habré en zijn veiligheidsdiensten.

Trots

Eén getuige vertelde dat de oud-dictator zelf haar meermalen verkrachtte. De rollen zijn eindelijk omgedraaid. De slachtoffers kunnen zich direct tot de verdachte richten. Eén van de vrouwelijke slachtoffers had tijdens haar getuigenis gezegd dat ze ‘trots’ was en zich ‘sterk voelde’ om haar verhaal te kunnen vertellen terwijl ‘de man die ooit de almachtige dictator was’ naar haar moest luisteren.

Voor de slachtoffers is het proces een eerste stap. Hun streven naar Habrés vervolging overstijgt het eigenbelang: het is gericht op uitbreiding en ontwikkeling van deze vorm van internationale berechting‚ ook elders in Afrika. Als het aan de slachtoffers in Tsjaad ligt‚ is het gedaan met de straffeloosheid van staatshoofden. Ze zouden graag zien dat ook de Amerikanen zich op de een of andere manier verantwoorden‚ omdat zij het ‘monster’ Habré aan de macht hielpen‚ zei een slachtoffer.

Doorzettingsvermogen

Habré is het eerste ex-staatshoofd dat wordt berecht door een nationale rechter in een ander Afrikaans land. Het initiatief kwam van binnenuit en van onderop‚ van slachtoffers en nabestaanden. Een indrukwekkend staaltje doorzettingsvermogen. Het belang hiervan kan niet worden overschat. Uitspraak volgt over enkele maanden.