Spoken

Het is al vaker opgemerkt: een oorlog tussen Frankrijk en Duitsland is ondenkbaar. Zelfs als de EU implodeert‚ zie ik zo’n oorlog er niet komen. De belangrijkste vijanden van het Europese neo-nationalisme zijn de EU en de buitenlander‚ die soms moslim dan weer asielzoeker of vluchteling wordt genoemd. Bovendien doen neo-nationalistische partijen — daarin lijken ze op nationalistische bewegingen uit de vorige eeuw — met graagte voorkomen dat een politieke elite de belangen van het eigen volk heeft verkwanseld.

Het vijandbeeld van het neo-nationalisme in Europa is samengesteld uit dit driemanschap: de EU‚ de buitenlander en de politieke elite. Dat neo-nationalistische politici zelf dikwijls voortkomen uit de politieke elite wordt handig verzwegen.

Elk nationalisme‚ ook dit‚ heeft niet alleen een vijand maar ook een ‘wij’ nodig. Dat kan de oude natiestaat of een regio zijn. Die laatste vorm van neonationalisme is vermoedelijk de onschuldigste: de vijand wordt dan immers in de eerste plaats gezocht bij de overheid en het land dat de regio zijn autonomie en onafhankelijkheid misgunt. Schotland versus het Verenigd Koninkrijk‚ Catalonië versus Spanje‚ Corsica versus Frankrijk.Rellen op Corsica gericht tegen moslims in december 2015 tonen overigens aan dat ook regionaal neonationalisme gretig gebruik kan maken van het vijandbeeld van de islam.

De opkomst van het neo-nationalisme is misschien geen fenomeen dat jarenlang zorgvuldig werd voorbereid‚ dat zou op een samenzweringstheorie duiden. Maar als we naar de Nederlandse variant ervan kijken moet worden geconcludeerd dat de wortels dateren uit het eind van de vorige eeuw.

De PVV is bij uitstek neo-nationalistisch. De vijanden‚ nogmaals: moslims‚ de EU en de politieke elite. De partij beweert op te komen voor het eigen volk dat homogeen zou zijn. Of althans homogeen zal worden als de gewenste zuiveringen zijn doorgevoerd.

Maar wie De islamisering van onze cultuur leest of herleest‚ een boekje van Pim Fortuyn uit 2001(!)‚ zal verbaasd staan hoeveel argumenten en zinswendingen uit dat boekje nu nog gehanteerd worden.

Wie kritisch leest‚ zal ook concluderen dat het doemdenken van Fortuyn vijftien jaar later geen waarheid is geworden. De Nederlandse cultuur is niet geïslamiseerd‚ veeleer op een agressieve manier seculier geworden.

Fortuyn kwam op in een periode van betrekkelijke rust en welvaart‚ de puinhopen van Paars waren vooral een kwestie van beeldvorming. Objectief gezien is zelfs na de bankencrisis de toestand in het huidige West-Europa allesbehalve catastrofaal. Anders dan in de jaren dertig zijn het niet gefrustreerde veteranen‚ verpauperde werklozen en sappelende middenstanders die het nationalisme omarmen‚ maar betrekkelijk welvarende burgers.

Welvaart‚ educatie en wintersport hebben de angst niet weggenomen. Angst overwint kennelijk vrijwel alles. En zo waart er weer een spook door Europa.