Samenzweringstheorie
Dat is zeldzaam‚ je weet wat je te zeggen hebt‚ sterker nog: je hebt het al talloze malen gezegd. Voor mensen die veel spreken is het daarom van belang vaak van publiek te verwisselen – of van vrienden‚ als hun publiek uit vrienden bestaat.
Op een zaterdagochtend zei ik in een televisie-interview dat een verhaal feitelijk een soort samenzweringstheorie is. Het verhaal‚ in zijn meest optimale vorm‚ is zo krachtig dat het kritische distantie van de lezer of toehoorder uitschakelt en een verklaring lijkt voor vrijwel alles. Ik geloof dat dit niet helemaal onjuist is‚ maar het verbaasde me dat ik het zei‚ want ik was al een paar weken aan het broeden op de gedachte dat het grote gevaar‚ misschien wel het grootste gevaar‚ de samenzweringstheorie is.
Zeker‚ er is de opwarming van de aarde‚ er is extremisme‚ er is armoede‚ er is machtsmisbruik door overheden‚ maar het meest urgente gevaar lijkt mij de samenzweringstheorie. De afgelopen maanden was ik een verbazingwekkende hoeveelheid mensen tegengekomen die redelijk‚ welbespraakt‚ en voor zover ik kon overzien intelligent waren‚ en die toch op de een of andere manier in samenzweringstheorieën geloven. Ik kwam een scriptschrijver tegen die meende dat ebola een westerse uitvinding was om met behulp van deze ziekte bepaalde gebieden te ontvolken‚ want er lagen bodemschatten onder en die konden dan makkelijker ontgonnen worden.
Een andere man vertelde mij dat ziekenhuizen mensen ziek maakten‚ omdat ze alleen geïnteresseerd waren in experimenten en de verkoop van dure medicijnen. Verder ben ik in het verleden bestookt door ten minste drie vrouwen die menen dat genetische modificatie van gewassen tot het uitsterven van de mensheid zal leiden. En tot slot was ik een man tegengekomen die mij vertelde‚ dit is misschien het minst verrassend‚ dat het conflict tussen sjiieten en soennieten in het Midden-Oosten geheel en al de verantwoordelijkheid van de VS was.
Het overduidelijke gevaar van geloof in samenzweringstheorieën is dat het mensen vatbaar maakt voor extremisten en volksmenners. Maar wat de samenzweringstheorie zo pervers maakt‚ is dat zij ontsproten lijkt te zijn aan het kritische denken dat nu juist de basis zou moeten vormen van een stabiele democratie. En in vrijwel elke samenzweringstheorie is iets waars te vinden.
De VS hebben door de invasie in Irak en de beslissingen die zij vervolgens namen bijgedragen aan het conflict tussen sjiieten en soennieten. Maar de VS zijn niet de belangrijkste en ook niet de enige verantwoordelijken. Eenduidige verklaringen en oplossingen zijn zelden tot nooit waar. Het lijkt me nog beter in God te geloven dan in een samenzweringstheorie‚ zolang God maar niet de gedaante aanneemt van zo’n theorie.
