Ratko Mladic

De rechters van het Joegoslavië-tribunaal besloten deze zomer tijdens het proces tegen de Bosnisch-Servische generaal Ratko Mladic permanent één camera te zetten op de verdachte. Mladic agressieve uitvallen naar getuigen en de intimiderende gebaren richting publieke tribune vormden hiervoor de aanleiding. Het is één van de maatregelen die deze beruchte verdachte in toom moeten houden. Hoe nodig dat is‚ bleek begin oktober toen Mladic zich opnieuw misdroeg jegens een getuige‚ waarna rechter Orie hem liet verwijderen.

Aan camera’s in de rechtszaal is iedereen bij het tribunaal gewend. Al jaren volgen vanuit verschillende hoeken elektronische oogjes om beurten de rechters‚ verdachten en aanklagers. De hele wereld kan zo via internet de processen volgen. Onder het adagium Not only must justice be done; it must also be seen to be done hoopte het tribunaal zo het verre voormalige Joegoslavië te betrekken bij de processen. Veel discussie leverde de aanwezigheid van de camera’s niet op‚ ook niet in de zaak-Mladic. Kwetsbare getuigen komen niet of onherkenbaar in beeld. Beelden van de rechtszaken verschijnen regelmatig op de Servische‚ Bosnische en Kroatische televisie.

Rechters van het tribunaal vertelden mij dat zij na verloop van tijd de zacht zoemende camera’s niet meer opmerken. Dat dit niet altijd positief uitpakt‚ bewijst de geruchtmakende Tegenlicht-documentaire van Jos de Putter uit 2004 over de zaak tegen ex-president Slobodan Miloševic. De film toont een aaneenschakeling van beelden van onhebbelijke‚ onredelijke‚ onrechtvaardige en geïrriteerde rechters. Hij verbijsterde ons‚ tribunaal-watchers. We vonden De Putter een vooringenomen filmmaker die manipuleerde met zijn materiaal. Geduldige‚ kundige en correcte rechters liet hij buiten beeld‚ waardoor de film niet strookte met ons genuanceerde oordeel over de rechters.

Deze week legden de camera’s naast het wangedrag van de verdachte ook het gestuntel van zijn advocaten vast. Zij maakten een zootje van het verhoor van een Egyptische voormalige generaal van UNPROFOR‚ de VN-missie in Bosnië. De getuige werd er onwillig van en de Arabische tolk kon het maar moeilijk volgen‚ waardoor we op de publieke tribune vaak maar een halve vertaling via onze koptelefoon doorkregen. Voorzittend rechter Orie probeerde te redden wat er te redden viel en legde nog eens rustig uit hoe een verhoor dient te verlopen.

Ook Nederlandse rechters overwegen camera’s te installeren in onze rechtszalen. Op zich is het een idee dat uitwerking verdient: beelden van blunderende juristen of verdachten die zich misdragen‚ kunnen helpen de rechtspraktijk te verbeteren. Het lijkt het er echter op dat achter het voorstel vooral de wens van de rechters zit hun reputatie op te krikken. Ik raad de rechters dan ook aan de film van De Putter nog eens goed te bekijken.