Pygmeeën – column van Linda Polman
Je ziet het getal wel eens voorbijkomen en vergeet het onmiddellijk weer: 65 miljoen mensen zijn van huis en haard verdreven‚ door geweld‚ armoede‚ vervolging‚ klimaatverandering. Het beetje aandacht dat we opbrengen is niet voor die 65 miljoen‚ maar alleen voor dat hele kleine groepje dat in bootjes onderweg is naar Italië.
Dat waren er dit jaar tot nu toe 45.118. Onze attentiespanne is bovendien kortstondig‚ als die van een fruitvlieg: als weer een bootje omslaat en daar zijn beelden van‚ is er een ultrakorte uitbarsting van ontzetting dan wel haat (bijvoorbeeld van CDA-leider Sybrand Buma‚ die roept dat we het Vluchtelingenverdrag moeten opzeggen‚ van journalist Arnold Karskens die aangifte doet tegen Artsen zonder Grenzen wegens dood door schuld‚ omdat ze met hun reddingsacties op zee mensen zouden verleiden de oversteek te maken‚ en van GeenStijl dat braakt dat ‘we onder de voet getsunamied worden door dobbernegers’). Dan gaan we over tot de orde van dag.
Aan de 64.954.882 verdrevenen die de oversteek naar Italië níet wagen‚ maken slechts weinigen een gedachte vuil. Van die 65 miljoen mensen zijn er 44 miljoen IDP‚ Internally Displaced Person. Ontheemd in eigen land; dat klinkt minder erg dan vluchteling‚ maar is juist erger‚ want als IDP val je niet onder een Vluchtelingenverdrag met recht op internationale bescherming. Een IDP-verdrag bestaat niet. Je bent als ontheemde gewoon overgeleverd aan je eigen regering‚ en die was waarschijnlijk überhaupt de reden dat je IDP wérd.
IDP’s zijn er in soorten en maten‚ en de oorzaken van hun ontheemding ook. Neem Oost-Kameroen. Daar werden tienduizenden pygmeeën verdreven door natuurbeschermers. Ze eindigden in de bermen van verlaten wegen in hutjes van bamboestengels‚ bladeren en plakkaten modder. Sinds mensenheugenis jaagden en verzamelden ze een bescheiden bestaan bij elkaar in het Kameroense regenwoud‚ maar tien jaar geleden drongen multinationale natuurbeschermers hun territorium binnen‚ als groene kolonialen. Onder meer het World Wildlife Fund (WWF) bewoog de Kameroense regering ertoe om van het leefgebied van de pygmeeën natuurreservaten voor olifanten en gorilla’s te maken. ‘Ecoguards’ betaald door het WWF zouden de rondscharrelende pygmeeën met grof geweld verdrijven‚ waarbij doden en gewonden vallen. Het WWF ontkent‚ maar heeft de ecoguards wel op mensenrechtencursus gestuurd. Intussen overleven de pygmeeën in die bermen op pinda’s en alcohol.
Artsen zonder Grenzen zou met reddingsacties op zee vluchtelingen hebben verleid de oversteek te wagen
Ooit‚ in de jaren negentig‚ was er politieke aandacht voor IDP’s. Toen vonden de Verenigde Naties dat mensenrechten moesten prevaleren boven nationale soevereiniteit en dat er een internationale Responsibility to Protect was tegenover mensen die in eigen land de afgrond in gejaagd werden. Er kwam zelfs een Special Representative for Internally Displaced Persons. Terecht‚ want het gros van ’s werelds 44 miljoen IDP’s kan geen kant op‚ van pure armoede of omdat ze worden tegengehouden door gewapende partijen.
Maar ondanks het internationale mensenrechten-elan kwamen er alleen maar méér IDP’s en de financiële en politieke aandacht voor ontheemden bloedde dood. In de slotdeclaratie van de grote vluchtelingenconferentie in New York in december vorig jaar was het lot van de IDP’s gereduceerd tot een kort paragraafje waarin aangestipt werd dat er een ‘mogelijkheid bestaat dat deze personen bescherming en hulp in andere landen gaan zoeken als vluchtelingen of migranten’. In de gedaante van vluchtelingen heeft Europa weer wél een plicht om iets voor ze te doen‚ dus we moeten ze dáár zien te houden‚ in eigen land‚ ook als dat betekent dat ze muurvast in de klauwen blijven van regimes die lak hebben aan mensenrechten‚ zoals in Zuid-Sudan‚ Syrië of Jemen.
Out of sight‚ out of mind‚ geldt voor de 64.954.882 verdrevenen. Om tenminste hun 15 minutes of fame te claimen bij de fruitvliegen in Europa zullen ook de Kameroense pygmeeën in een bootje naar Italië moeten klimmen en omslaan‚ of gered worden door Artsen zonder Grenzen. Als ze dat niet doen‚ zitten ze de komende generaties in die Kameroense berm met een fles zelfgestookte moonshine aan hun lippen.
Wordt Vervolgd, juni 2017
