Pieter Derks tipt de AIVD
Wat heeft de overheid het toch weer stom aangepakt met die aftapwet. Burgers zijn bést bereid hun privacy in te leveren‚ als er maar iets leuks tegenover staat. Cabaretier Pieter Derks geeft een voorzetje: ‘Als de AIVD een gadget verzint en een appje bouwt‚ uploaden de mensen uit zichzelf wel hun gegevens op de server.’
Ik zat dus online een artikel over privacy te lezen‚ en rechts in beeld knipperde een advertentie voor een hanglamp. Een zwarte ronde hanglamp. Precies de hanglamp die ik de week ervoor ergens online had bekeken. Hij was toevallig ineens afgeprijsd. En plotseling begreep ik waar die Sleepwet vandaan is gekomen. Waarom onze overheid en geheime dienst er ondanks alle weerstand toch aan willen vasthouden. Ze lopen achter. Niet een beetje. Ze lopen hopeloos en deerniswekkend achter. Ze zijn aan alle kanten ingehaald door lampenverkopers‚ autofabrikanten‚ televisiebouwers en een eindeloze lading start-ups. Ik hoef de voordeur maar achter me dicht te trekken of op mijn telefoon verschijnt een melding dat het vier minuten rijden is naar de supermarkt – en ik had het ding niet eens verteld dat ik boodschappen ging doen. De tijden zijn veranderd. Dikke kans dat mijn thermostaat meer van me weet dan de AIVD.
Wanhopig
Dus ja‚ ik snap wel dat ze met een aftapwetje komen. Want de overheid? Die weet helemaal niks. De Belastingdienst stuurt me wanhopig brieven om te vragen op welke bankrekening mijn teruggaaf moet worden gestort – en stort het vervolgens alsnog op de verkeerde. Dat is trouwens ook meteen een heel goede reden om die Sleepwet niet te willen: alles waarin de woorden ‘digitaal’ en ‘overheid’ voorkomen‚ is gedoemd om in de soep te lopen. Ik noem het de Wet van het Slingerende Stickie: hoe goed een project ook is beveiligd‚ er zal altijd een dag komen waarop een thuiswerkende ambtenaar besluit alles even op een USB-stick te zetten en die in een trein te laten liggen.
Doodeng
Want dat is natuurlijk het grote gevaar met al die digitale informatie: het is te makkelijk. Het kost geen moeite om het te bewaren‚ en dus ook niet om het te kopiëren‚ te WeTransferren‚ in de Cloud te zetten of per ongeluk naar het Kremlin te mailen. Het aftappen zelf‚ hoewel doodeng‚ is nog niet eens het grootste probleem. Wat de Sleepwet vooral zo angstaanjagend maakt‚ is het jarenlang opslaan van al die nodeloos binnengeharkte data. Dus misschien moeten we de wet gewoon een klein beetje aanpassen: ja‚ als er een concrete aanleiding voor is mag ál ons internetverkeer worden afgetapt. Maar: de informatie mag alleen bewaard worden op handgeschreven velletjes‚ in een fysiek archief‚ midden op het IJsselmeer‚ waar het per roeiboot naartoe moet worden gebracht‚ door minister Ollongren herself uiteraard. Dat ze in elk geval een beetje zorgvuldig selecteren wát er wordt bewaard. Het is maar een kleine toevoeging‚ maar die zou al een heleboel zorgen kunnen wegnemen volgens mij.
Alles waarin de woorden ‘digitaal’ en ‘overheid’ voorkomen‚ is gedoemd om in de soep te lopen
En verder moet de AIVD natuurlijk vooral een beetje slimmer te werk gaan. Want mensen zijn best bereid wat van hun privacy in te leveren. Er moet gewoon iets tegenover staan. Apple heeft het voor elkaar gekregen dat een aanzienlijk deel van de wereldbevolking rondloopt met een apparaatje dat bijhoudt waar ze zijn en wat ze doen‚ en dat ook nog is uitgerust met een microfoon‚ twee camera’s‚ een scanner voor vingerafdrukken en gezichtsherkenning. Als je zoiets via een wet in de Tweede Kamer geregeld probeert te krijgen stuit je op weerstand en een referendum‚ maar als je het gewoon in een hippe winkel verkoopt en ook nog de ballen hebt om er een paar honderd euro voor te vragen‚ dan staan de mensen ervoor in de rij. Als de AIVD dus gewoon een leuke gadget verzint‚ een appje bouwt en zich start-up noemt‚ uploaden de mensen uiteindelijk zelf wel hun gegevens op de server. Of‚ nog simpeler: begin een internetprovider die goedkoper is dan alle andere aanbieders. Noem het EasyNet‚ oranje logootje‚ en voor je het weet heb je een paar miljoen klanten waar je álles van te weten komt. Het blijven Hollanders.
Hanglampen
De enige vraag is natuurlijk of je daar dan weer iets mee opschiet. Want het doel van de Sleepwet‚ we zouden het bijna vergeten‚ is het voorkomen van aanslagen. En ik heb geen idee of het vinden van een speld in een hooiberg makkelijk wordt als je zo veel mogelijk hooi verzamelt‚ maar ik heb wel een vermoeden. Dat is los van de morele kwestie nog een praktische vraag bij de Sleepwet: wat móeten ze met al die data? Zouden ze zelf ook niet liever een beetje selectiever te werk gaan? Hoe langer ik erover nadenk‚ hoe gekker het wordt. Ze willen meekijken met onze e-mail‚ met ons internetbankieren‚ onze Google-zoekopdrachten‚ ons Facebook-gedrag… eigenlijk kan ik maar één plausibele reden bedenken om zo’n onoverzichtelijke bende aan gegevens te willen verzamelen. Ze zijn helemaal niet bezig met terreurbestrijding. Welnee. Ik heb ze door! De AIVD gaat hanglampen verkopen!
Tekst: Pieter Derks
Pieter Derks is cabaretier. Zijn voorstelling Spot! is tot 24 april 2018 te zien in Nederlandse theaters. Zie www.pieterderks.nl.
