Onkruid
Eigenlijk had Harry Wu (1937) een gewoon bestaan willen leiden. In de jaren vijftig was hij een doorsnee geologiestudent in Peking‚ die goed kon honkballen en verliefd was op zijn buurmeisje. Maar hij werd een van China’s bekendste dissidenten.
Eind april overleed hij tijdens een vakantie in Honduras. Wu Hongda‚ zoals hij destijds heette‚ deed eind 1956 onbewust afstand van zijn gewone leventje. Tegenover medestudenten veroordeelde hij de invasie van de Sovjet-Unie in Hongarije. Dat Wu daarmee ook de met Moskou bevriende Mao Zedong voor het hoofd stootte – en dus in grote problemen zou komen – had hij niet door. Mao had kort ervoor het volk juist opgeroepen kritische meningen te uiten. Dat zou zijn regime alleen maar versterken‚ voorspelde de Grote Roerganger: ‘Laat honderd bloemen bloeien en laat honderd gedachtestromen met elkaar wedijveren.’
Het bleek een valstrik. In de jaren erna verdwenen vele critici achter de tralies. Ook Wu werd gearresteerd. ‘Jouw opinie is geen bloem‚ het is giftig onkruid’‚ zei een partijbons. Negentien jaar bracht Wu door in twaalf strafkampen. Onder abominabele omstandigheden moest hij werken in chemische fabrieken en kolenmijnen. Hij werd gemarteld en uitgehongerd.
Eind jaren zeventig kwam Wu vrij. In 1985 verhuisde hij naar de Verenigde Staten‚ waar hij onbezoldigd gastdocent werd aan de Universiteit van Californie. ’s Avonds werkte hij in een donutwinkel. Eindelijk leek hij een ‘gewoon’ leven te kunnen leiden.
Vermoedelijk snakt ook Mazen Darwish geregeld naar zo’n doorsnee bestaan. De Syrische mensenrechtenverdediger werd begin 2012 opgepakt en kreeg vijftien jaar celstraf en dwangarbeid voor zijn kritiek op het Syrische regime. Vorig najaar kwam hij vervroegd vrij en verhuisde hij naar Berlijn. Syrië kan hij echter niet loslaten. Hij volgt het land op de voet en blijft erover berichten.
Harry Wu wilde zich in de VS aanvankelijk niet meer bezighouden met zijn verleden. Lang hield hij dat echter niet vol. In 1992 verscheen zijn eerste onthullende boek over de Chinese strafkampen. Vermomd als zakenman bezocht hij China nog een paar keer voor onderzoek naar het Goelagsysteem. In 1995 werd hij bij de grens gearresteerd. Onder internationale druk zette Peking hem na 66 dagen het land uit.
Darwish wil ook terug naar Syrië. De strijd staken en genieten van het Berlijnse leven kan hij niet. ‘Geluk is een luxe waar ik me voor schaam’‚ zegt hij. Dictators kunnen nog zo hard wieden‚ het ‘giftige onkruid’ van dissidenten als Wu en Darwish zal altijd de kop op blijven steken.
