Net niet Amerikaans

Ze zijn jong‚ talentvol en wonen al bijna hun hele leven in de VS. Toch is studeren voor veel illegale tieners een onbereikbare Amerikaanse Droom. In Atlanta krijgen ze op een geheime plek college en binden ze de strijd aan met Donald Trump. ‘Als hij president wordt‚ gaat mijn moeder uit zichzelf terug naar Mexico.’

Atlanta – Met hippe brillen en zorgvuldig uitgekozen sneakers zien ze eruit als Amerikanen. Ze eten pizza’s en drinken Coca-Cola. En met een vleugje van het zuidelijke accent waarin e’s en i’s niet van elkaar te onderscheiden zijn‚ klinken ze ook nog eens als Amerikanen.
Maar ze zijn het niet.

Belastingbetaler

De jongeren op klapstoelen in een klein buurthuis in Atlanta hebben geen verblijfspapieren. En dat betekent dat ze normaal gesproken veroordeeld zijn tot een bestaan als serveerster of kippenslachter. De staat Georgia verbood vijf openbare topuniversiteiten illegalen toe te laten: ze zouden de plaatsen voor Amerikanen innemen en de belastingbetaler geld kosten. Zij mogen studeren aan andere onderwijsinstellingen in de staat – maar alleen als ze het collegegeld voor studenten van buiten Georgia betalen‚ soms drie keer zoveel als het bedrag dat een lokale eerstejaars betaalt.

Welke zoon of dochter van Zuid-Amerikaanse ouders zonder de juiste papieren kan zich tienduizenden dollars per jaar veroorloven?

Welke zoon of dochter van Zuid-Amerikaanse ouders zonder de juiste papieren, die ploeteren om met hun laagbetaalde baantjes het hoofd boven water te houden, kan zich tienduizenden dollars per jaar veroorloven? Op studieleningen van de overheid hebben ze geen recht. En dus zit er voor deze tieners na high school niets anders op dan net als hun ouders zo’n weinig uitdagende job te zoeken.

McDonald’s

De tweelingzussen Ashley en Melissa Rivas-Triana (21)‚ als 2-jarige meisjes door hun Mexicaanse ouders op een toeristenvisum meegenomen naar Lawrenceville‚ niet ver van Atlanta‚ slaagden met vlag en wimpel voor hun eindexamen. Toch konden ze niet anders dan een ‘stom horecabaantje’ aannemen. Dankzij een presidentieel bevel mogen illegale vreemdelingen die voor 2007 als kind het land in kwamen‚ werken en een rijbewijs halen. Onder Obama’s presidentschap hoeven ze ook niet te vrezen voor deportatie. Maar meer dan een carrière bij McDonald’s zat er niet in. ‘We zaten na het werk thuis‚ zonder plan’‚ zo herinnert Ashley zich die deprimerende dagen zonder studie.

Schamen

Tot hun vreugde volgen ze tegenwoordig gratis colleges over debattechnieken en Japanse psychotherapie op ‘Freedom U.’‚ zoals de zussen de bijeenkomsten in het door tl-buizen verlichte zaaltje noemen (maar die voluit Freedom University Georgia heet‚ mede vanwege de verborgen boodschap in de afkorting: F.U. Georgia). Het lokaal waar ze deze zondagmiddag bijeenkomen‚ ligt niet ver van de plaats waar Martin Luther King begraven ligt. Gedetailleerder mag de locatie niet beschreven worden: veel studenten schamen zich of vrezen arrestatie of vervelende reacties.

De ‘ondergrondse’ universiteit is inmiddels zijn zesde jaar ingegaan. Vier activistische professoren begonnen in 2011 in hun vrije tijd met een klasje voor illegale jongeren zonder onderwijs. Ze noemden hun onderwijsinstelling naar de Freedom Schools‚ die in de jaren zestig in het gesegregeerde zuiden zwarte studenten onderwezen.

Studiebeurzen

Inmiddels staan 38 studenten ingeschreven die per semester vier vakken volgen. Docenten bereiden de jongeren onder meer voor op toelatingstoetsen voor universiteiten elders in de VS‚ waar ze wel een kans krijgen‚ en helpen hen om studiebeurzen te bemachtigen. Het lukte Ashley Rivas-Triana‚ die onlangs met een beurs is toegelaten op een privé-hogeschool.

Zenuwslopend

Verder geldt hier: ‘Education for liberation‚ not accreditation’. Het gaat om persoonlijke groei en verzet tegen uitsluiting‚ niet om testscores en een papiertje. De studenten leren veel over mensenrechten‚ de geschiedenis van de segregatie in de VS en succesvol activisme. Ze worden gestimuleerd om de lessen in de praktijk te brengen. In februari bezetten de jongeren lokalen van de University of Georgia‚ om gelijke toegang tot hoger onderwijs te eisen. Het leverde veertien arrestaties op. Zenuwslopend voor wie geen verblijfspapieren heeft‚ maar ze waren door docenten voorbereid en gerustgesteld: deportatie dreigt pas bij de vierde wetsovertreding.

Het voordeel van de aandacht voor Trump is dat ook meer naar ons wordt geluisterd nu het zo vaak over illegale immigratie gaat

‘Onderwijs en activisme gaan hand en hand’‚ zegt Emiko Soltis (31)‚ dankzij donaties de enige betaalde kracht van de universiteit. ‘Om bewustzijn en moed te creëren is onderwijs noodzakelijk. Maar dan wel mét activisme. Anders maken we studenten afhankelijk van de Freedom University.’ Dit was altijd al het devies‚ ‘maar we zijn uitgesprokener geworden‚ uit noodzaak’.

Trump

Haar opmerking verwijst naar de opkomst van presidentskandidaat Donald Trump‚ die de jongeren in het zaaltje en de 11 miljoen andere illegale immigranten in de VS tot een van de grootste problemen van Amerika heeft bestempeld. Ze betalen soms belasting en zijn als goedkope arbeidskrachten essentieel voor de Amerikaanse economie. Maar Trump is groot geworden met de belofte dat hij ze allemaal het land uitzet en buiten houdt met een muur aan de zuidgrens.

Het maakt de studenten van de Freedom University doodsbang. Er rollen tranen over de wangen van Ana Arana (18)‚ op 6-jarige leeftijd met haar Mexicaanse moeder naar Atlanta gekomen‚ als ze vertelt dat zelfs haar vrienden van de middelbare school denken dat president Trump goed zou zijn voor de VS. ‘Ze praten niet meer met mij. Ik denk omdat ze aanvoelen dat het me pijn doet‚ of omdat ze denken dat ik boos ben. Hij maakt me bang. Als hij president wordt‚ wil mijn moeder zelf teruggaan naar Mexico.’

Eerlijk gezegd hebben wij onze hoop niet gevestigd op de verkiezingen

Docent Soltis is strijdbaar.‘Maar eerlijk gezegd hebben wij onze hoop niet gevestigd op de verkiezingen. Obama heeft zich ingezet voor in de VS gewortelde jongeren‚ maar verder heeft hij meer mensen laten deporteren dan welke andere president ook – en Hillary Clinton heeft dat gesteund. Hoe dan ook moeten we onszelf mobiliseren. Het voordeel van zoveel aandacht voor Trump‚ is dat ook meer naar ons geluisterd wordt nu zoveel over illegale immigratie gediscussieerd wordt.’

Oogcontact

Topdocenten van prestigieuze universiteiten als Georgia Tech komen als vrijwilliger naar het zaaltje om de studenten te leren hoe ze hun verhaal zo goed mogelijk kunnen vertellen. Vandaag is advocate Karyl Davis (40) te gast om debatvaardigheden bij te spijkeren. ‘Woorden kunnen pijn doen. Maar dat betekent ook dat ze kracht hebben. Je kunt met woorden dingen veranderen’‚ vertelt ze. Davis laat iedereen opstaan en zichzelf voorstellen aan de groep. ‘Opnieuw! Ik hoorde je laatste zin niet omdat je al half ging zitten. En maak oogcontact‚ laat een stilte vallen.’

Het zijn lessen waar Ashley en Melissa veel aan hebben‚ vertellen ze. Ze spreken inmiddels vrij openlijk over hun status‚ onder meer tijdens demonstraties en politieke rally’s. Het is een hele stap‚ na een jeugd waarin ze leerden onzichtbaar te blijven. Melissa: ‘Mijn ouders vermeden autoritjes laat op de avond‚ dan zijn er meer agenten op straat. Ze hadden geen rijbewijs‚ dus we moesten altijd goed om ons heen kijken. Het is wel gebeurd dat iemand zei: “Pas maar op‚ we geven je aan.”’

Spelletje

Op de Freedom University kun je over zulke ervaringen praten. Daar worden verhalen gedeeld over woestijntochten door het grensgebied‚ waarbij moeders verzekerden dat het een spelletje was en oma’s café con leche beloofden. Daar leer je dat segregatie in het onderwijs en discriminatie van Mexicanen in de VS niet nieuw zijn. ‘Ik realiseerde me dat dit allemaal niet zozeer over mij gaat‚ maar dat het deel uitmaakt van het systeem’‚ zegt Melissa. Klasgenote Ana: ‘Hier op de Freedom University zie je dat je niet de enige bent. Dat helpt. En die les in debatteren van net vond ik geweldig. We kunnen ons laten horen. En misschien kunnen we Trump-stemmers van gedachten veranderen‚ als we laten zien wie we zijn.’