Met Comenius naar China

Dat ‘economische groei en democratie niet exclusief aan elkaar verbonden zijn’. In Peking en Shanghai zullen professoren uitleggen ‘hoe het Chinese leiderschapsmodel uitblinkt in daadkracht en flexibiliteit zonder de balans en de lange termijn uit het oog te verliezen’. Dat zijn waarden die ‘diep verankerd liggen in de Chinese filosofische traditie’.

Van China wil ik graag meer weten. Ik zou willen horen waarom Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo daar elf jaar gevangen moet zitten. Waarom zijn vrouw Liu Xia sinds 2010 niet meer met de buitenwereld mag communiceren. Waarom honderden van hun geestverwanten in een cel‚ kamp of onder huisarrest zitten. Maar dat zal helaas niet gaan. De Chinese overheid heeft nog nooit een Amnesty-delegatie ontvangen. Niemand mag een Chinese gevangenis komen bezoeken‚ zelfs het Rode Kruis niet.

Kan een Comenius-reis een eyeopener zijn? De filosoof Jan Amos Comenius zelf was een nieuwsgierig man. Hij vluchtte in 1628 uit Tsjechië en kreeg asiel in Amsterdam (in een huis waar ik op weg naar het Amnesty-kantoor dagelijks langskom). Comenius pleitte vurig voor onderwijs voor iedereen – hoog en laag‚ jongen of meisje. Hij begon een drukkerij voor de vele dissidenten uit Europa met wie hij contact onderhield.

Ik veronderstel dat Comenius graag met Liu Xiaobo had gesproken. Maar dat zou dus niet zijn gelukt. ‘De Chinese Comenius Course zet uw denkkader op zijn kop!’ zegt de folder. Maar staat dat denken niet allang op zijn kop‚ namelijk bij de Chinese leiders? China garandeert grondwettelijke vrijheid van meningsuiting en democratie. En sluit vervolgens degenen op die daar ernst mee willen maken.

Mensenrechtenambassadeur Lionel Veer zei in een interview in de Volkskrant (van 5 augustus): ‘China stelt meer dan 500 miljoen mensen boven de armoedegrens te hebben getild. Dat is een prestatie waarvoor ze krediet verdienen. Maar wij blijven erop hameren dat welvaart zonder vrijheid van meningsuiting geen optie is.’

In juli kwam China met de andere BRICS-landen (Brazilië‚ Rusland‚ India en Zuid-Afrika) bijeen in het Braziliaanse Fortaleza. Hun slotverklaring noemt de mensenrechten niet minder dan elf keer. Veer constateerde bij China ‘een assertievere houding. Je ziet dat ook in Rusland‚ Brazilië‚ India: de regeringen daar zijn de schaamte voorbij. Ze willen zelf bepalen hoe ze met de rechten van burgers omgaan. Dat anderen hen de les lezen‚ beschouwen ze als inmenging in hun soevereiniteit.’

De officiële dialoog tussen China en Nederland is onlangs heropend. Onderwijl blijft China een koploper in aantallen gewetensgevangenen en doodstraffen. Zolang dat China’s ‘perspectieven in leiderschap’ zijn‚ zou ik een Comenius-reis graag aangrijpen voor een stevige discussie.