Mathieu Ngudjolo Chui
‘U zegt dat de Nederlanders de rebellen hebben verjaagd uit Bogoro? Meent u dat?’ Het is een curieus moment‚ deze ochtend in het Internationaal Strafhof in Den Haag. Het proces tegen de twee Congolese krijgsheren Mathieu Ngudjolo Chui en Germain Katanga nadert na twee jaar zittingen zijn voltooiing. Ngudjolo – donkergrijs pak‚ knalroze stropdas – heeft plaatsgenomen in de getuigenbank. Zijn advocaat ondervraagt hem‚ op zoek naar ontlastend materiaal.
Centraal in de zaak‚ de tweede die het Strafhof begon‚ staan de donkere dagen na 24 februari 2003. De Lendu-militie FNI‚ die onder Ngudjolo’s bevel zou hebben gestaan‚ hield die dag huis in het dorp Bogoro. Daar woonden vooral etnische Hema‚ vijanden van de Lendu. Het dorp moest weggevaagd worden‚ ook omdat een Hema-militie er een militaire basis had. FNI-leden vermoordden zeker tweehonderd burgers en maakten zich op grote schaal schuldig aan verkrachting en plundering.
Ngudjolo zou als leider van de FNI verantwoordelijk zijn geweest voor de aanval‚ wat hem een aanklacht van het Strafhof opleverde met drie misdrijven tegen de menselijkheid en zeven oorlogsmisdaden. Desgevraagd ontkent hij echter toen in Bogoro te zijn geweest: het was vooral het Congolese leger dat Bogoro schoonveegde‚ samen met ‘de Hollanders’‚ zegt hij. Een verspreking‚ weet iedereen. Maar zoals elk detail in de zaak‚ moet de uitspraak wel gecheckt worden. ‘Ik bedoel les Ugandais’‚ verduidelijkt Ngudjolo snel‚ ‘niet les Hollandais’.
De rol van Uganda is belangrijk voor de verdediging: hoe konden beide krijgsheren immers die wandaden plegen op een moment dat het Ugandese leger hun provincie Ituri bezet hield? Verder hecht Ngudjolo eraan te zeggen dat hij veel getuigen die belastende verklaringen over hem aflegden helemaal niet kent. ‘En getuige “P12”?’ vraagt zijn advocaat hem. ‘U vertelde hem openhartig hoezeer u het betreurde dat velen in Bogoro zijn gedood terwijl niet vaststond dat het Hema waren.’ ‘Ik kan dat toen nooit tegen hem gezegd hebben‚ want op dat moment zat ik in de gevangenis van Bunia’‚ reageert Ngudjolo.
Als dat klopt‚ kan dat een tegenslag zijn voor de aanklagers. Getuigen kunnen zich vergissen of liegen‚ gevangenisregisters niet. Maar wat had de anoniem gehouden getuige eigenlijk precies gezegd? Van een afstand is daar moeilijk achter komen. De twee websites waarop de zaak wordt gevolgd – katangatrial.org en coalitionfortheicc.org – bevatten samenvattingen waarin ‘P12’ niet voorkomt. Op de site van het Strafhof staan wel letterlijke verslagen van de zittingen. Maar als je de dag niet weet waarop ‘P12’ werd verhoord‚ is het moeilijk hem te vinden in de ‘transcripts’‚ die cryptische titels dragen als: ICC-01/04-01/07-T-327-ENG CT WT 27-10-2011 1-81 PV T. Een search tool is er niet en na twee uur aanklikken geef ik het op. Als ‘P12’ belangrijk is voor de aanklagers‚ hoor ik het tijdens de slotpleidooien. Nog een paar maanden.
