Het monster onder je bed – column van Arnon Grunberg

Het inschatten van risico’s‚ of beter gezegd het verkeerd inschatten van risico’s‚ is een groot maatschappelijk en ook individueel probleem. De burger weet dat er gevaren zijn‚ maar hij kent ze niet goed genoeg.

Het kind dat bang is voor het monster onder het bed kan worden gerustgesteld door een lichtje aan te laten in de kinderkamer. Een kind dat bang is voor een monster uit de wc mag worden gerustgesteld met de mededeling dat de wc-deur open mag blijven. Volwassenen weten dat de angsten van het kind irrationeel zijn‚ maar de volwassene weet ook dat de mededeling alléén dat er geen monster is‚ niet afdoende is. Er moet iets bij‚ iets symbolisch maar toch geruststellends.

De ouder die het kind dwingt zijn eigen irrationaliteit onder ogen te zien is onnodig wreed en beschikt ook over gebrekkige pedagogische kwaliteiten. Nu heeft het kind voorrechten. Een volwassene die de wc-deur niet durft te sluiten zal vermoedelijk naar een psycholoog worden gestuurd.

Elke maatschappij heeft collectieve angsten. Die zijn enigszins te vergelijken met het monster onder het bed. Of het nu gaat om de Derde Wereldoorlog‚ een terroristische aanslag‚ het smelten van de Noordpool waardoor grote delen van bijvoorbeeld Europa onder water zouden lopen – ook al laten experts en wetenschappers zich met regelmaat over deze materie uit‚ de toekomst blijft moeilijk te voorspellen. En alleen al dat gegeven is het monster onder het bed. Het gevaar bestaat echt‚ maar de reactie erop heeft dikwijls absurde kanten.

Politici kunnen de verleiding niet weerstaan burgers met symbolische uitspraken gerust te stellen

Politici kunnen de verleiding niet weerstaan de burger met symbolische politiek en uitspraken gerust te stellen. Een variant op de wc-deur die open mag blijven. Ik heb al eerder geschreven dat bijvoorbeeld veel van de veiligheidscontroles op vliegvelden puur symbolisch zijn. Recentelijk merkte ik dat op Gare du Nord in Parijs soms bagage door een scanner moet voor je met de Thalys naar Amsterdam mag reizen. Geen enkele koffer werd gecontroleerd‚ wat het symbolische karakter benadrukte. Misschien ging het er slechts om mensen in de rij te laten staan om nieuwe software die gezichten kan herkennen uit te testen.

Dit is symboolpolitiek met weinig negatieve bijwerkingen‚ maar wat als de symboolpolitiek wel degelijk negatieve neveneffecten heeft? Het verbieden van de Koran bijvoorbeeld. Voor we in heftige discussies terechtkomen welke angsten rationeel zijn en welke niet‚ de angst voor de vreemdeling versus de angst voor klimaatverandering bijvoorbeeld‚ moeten we het monster onder ons volwassen bed erkennen.

Het zit er. Het gaat niet weg. Misschien valt het mee. Consequente gelatenheid is alleen weggelegd voor boeddhistische monniken‚ iets meer gelatenheid echter zou een deugd zijn. Al zullen activisten aan beide zijden van het politieke spectrum dit gruwelijk vinden. Zoals een huisarts mij onlangs schreef: ‘Patiënten beseffen niet dat niet behandelen dikwijls beter is dan wel behandelen.’

Wordt Vervolgd, november 2017