Elitair

De klacht is niet nieuw maar hij wordt steeds herhaald: er wordt niet naar ons geluisterd. Wie luistert naar de boze burger krijgt naast een hoop gescheld telkens deze boodschap te horen.

Vermoedelijk hebben er altijd burgers bestaan die weinig of geen geloof hadden in de democratie‚ maar zij waren allang blij als zij min of meer met rust werden gelaten door de overheid. Daarin is verandering gekomen; vrijwel overal in het Westen zijn politici en partijen opgestaan die de woede hebben gekanaliseerd en misschien ook wel hebben opgeroepen. Woede is aanstekelijk.

Recentelijk woonde ik een diner bij met een Zwitser‚ een Duitser‚ een Amerikaan en twee voormalige inwoners van Oekraïne. Op een gegeven moment hadden we het over democratie en toen zei ik: ‘Het volk moet tegen zichzelf in bescherming worden genomen.’

Wat mij betreft een niet zo schokkende uitspraak. Natuurlijk is de burger geen kind‚ maar hij lijkt er behoefte aan te hebben af en toe als kind te worden behandeld. Mensen hebben grote problemen om zelf hun grenzen te bepalen‚ zij willen graag dat anderen dat doen.

De Zwitser zei: ‘Hier spreekt iemand die het elitarisme in stand wil houden‚ geen wonder dat de burger boos is. Niemand luistert naar hem.’ Aha‚ dacht ik‚ daar hebben we het. De Zwitser bleek een patriot te zijn‚ hij beweerde dat elk land een voorbeeld zou moeten nemen aan de directe democratie in Zwitserland.

Ik verdedigde de parlementaire democratie‚ wees erop dat wij niet de kennis bezitten om over elk onderwerp mee te beslissen‚ en dat de geschiedenis had bewezen dat het volk zich graag liet meeslepen door charismatische figuren die niet noodzakelijkerwijs het beste voorhadden met dat volk. Dat gaf de Zwitser toe.

Ik wees nog even fijntjes op een referendum dat wij onlangs in Nederland hadden gehad‚ en dat iedereen intussen weer vergeten is‚ maar dat veel met Oekraïne te maken had. Mijn Oekraïense vrienden hadden tot mijn verbazing nooit van dat referendum gehoord. Waaruit weer blijkt dat je de beroemdheid van je eigen referenda ook weer niet moet overschatten.

Uiteindelijk gaf de Zwitser toe dat directe democratie in Zwitserland wel wat weg had van groepstherapie. Nu heb ik mij in het verleden in soortgelijke bewoordingen over democratie uitgelaten‚ maar opeens leek mij die metafoor getuigen van een ietwat ondraaglijk cynisme.

Democratie verdient alleen die naam als de burger werkelijke invloed kan uitoefenen. Hoeveel invloed‚ dat is de vraag. Zou ongelimiteerde directe democratie niet leiden tot excessen zoals de doodstraf‚ chemische castratie voor pedofielen en een absurd hoog basisloon voor iedereen?

Maar misschien onderschat ik als een bezorgde ouder de rijpheid van het volk en is het wijzer en verstandiger dan ik denk. Of getuigt het woord ‘rijpheid’ weer van elitarisme?