Een slechte dag

Het aanpassingsvermogen van de mens is immens. Soms is dat aanpassingsvermogen niet te onderscheiden van opportunisme‚ maar meestal is flexibiliteit een gezonde reactie op veranderde omstandigheden.

December 2016 / januari 2017

Donald Trump is snel het nieuwe normaal geworden en het is te prijzen dat Barack Obama het belang heeft benadrukt van een vreedzame transitie.

2016 lijkt een beetje op 2000. George W. Bush versloeg Al Gore nipt in Florida‚ daardoor verloor Gore de verkiezingen‚ hoewel hij net als Clinton in 2016 de zogenaamde ‘popular vote’ had gewonnen.

Daarna kwam 9/11‚ vervolgens de oorlogen in Afghanistan en Irak‚ en tot slot kwam de bankencrisis aan het eind van het tijdperk George W. Bush.

Continuïteit kenmerkt de Amerikaanse democratie‚ je zou kunnen zeggen dat dit voor veel democratieën in het Westen geldt. Of de Democraten of de Republikeinen nu een president leveren maakt iets uit‚ maar juist door de balance of power ontdekt menig president de grenzen van zijn macht. Iets waarover Obama vrij openhartig heeft gesproken in een interview in The New Yorker.

In 2000 hoorde ik van verscheidene kanten dat het verschil tussen Bush en Gore minimaal was en dat je daarom beter op Ralph Nader van The Green Party kon stemmen. Mede dankzij de circa 3 procent van de stemmen die Nader kreeg‚ kon Bush de verkiezingen winnen.

Er is sprake van continuïteit in de VS‚ maar de details doen er ook in een democratie toe. Sinds de verkiezingen van 2000 zou de proteststem in de VS in diskrediet moeten zijn gebracht. Maar het geheugen van de mens is beperkt.

Dat brengt mij op de vraag die te weinig is gesteld na de verkiezingen van 2016. Had Bernie Sanders de verkiezingen wél gewonnen? Als hongerige roofdieren hebben de analytici zich op de kiezers van Trump gestort en daarbij werd veel over het hoofd gezien.

Ik meende dat een presidentskandidaat in de VS die kan worden weggezet als socialist nooit de verkiezingen zou winnen. Het is goed mogelijk dat ik mij ook daarin vergist heb. De Clintons bleken immers zo gehaat dat Hillary zelfs niet van Trump kon winnen. Dat ze een vrouw was‚ zal allicht mee hebben gespeeld.

Haar geloofwaardigheid was een probleem – hoe kun je voor de zwakkeren zijn en tegelijkertijd honderdduizenden dollars hebben geaccepteerd van Wall Street – maar gebrek aan geloofwaardigheid heeft Trump totaal niet geschaad. Hij kon zich voordoen als beschermer van de ‘vergeten mannen en vrouwen’‚ terwijl het toch duidelijk mag zijn dat hij niets met die vergeten mannen en vrouwen gemeen heeft en ook niets voor hen zal doen. Zijn vulgariteit maakte hem geloofwaardig.

Nee‚ het fascisme heeft de VS nog niet bereikt‚ daarvoor is de macht van de Amerikaanse president te beperkt‚ maar de rechts-radicale partijen in Europa zullen zich gesterkt voelen door de overwinning van Trump. Alleen al daarom was 8 november een slechte dag voor de VS en voor de wereld.

Arnon Grunberg