Duivels dilemma in Istanbul

‘Als je niet voor president Erdogan bent‚ ben je een terrorist’. Zo vat mijn Nederlands-Turks-Koerdische reisgenoot het huidige politieke klimaat in Turkije samen.

Met dertig Europese juristen reis ik half maart naar Istanbul om het proces bij te wonen tegen 45 Turkse en Koerdische advocaten. Zij staan sinds 2011 terecht wegens ‘terrorisme’‚ omdat zij Koerden hebben verdedigd die van hetzelfde worden beschuldigd. Veel van deze advocaten zaten jaren in de cel en wachten nu in vrijheid het eind van het proces af. Ze worden vereenzelvigd met de activiteiten van hun cliënten‚ wat veel voorkomt in Turkije.

Ook nu weer: de dag voor de eerste zittingsdag sinds mei vorig jaar heeft de politie tien advocaten van de vervolgde advocaten van hun bed gelicht. Uit pesterij of‚ zoals sommigen van de Turkse collega’s vermoeden‚ als ‘straf’ voor de rechtszaken tegen Turkije die de advocaten hebben aangespannen bij het Europese Hof voor de Mensenrechten.

De tien werden pas vrijgelaten na 35 uur ononderbroken te zijn verhoord. En toen was het te laat. De rechters hadden besloten het proces tegen hun cliënten én collega’s te verdagen tot juni. Een persverklaring van de advocaten op de trappen van de rechtbank‚ waarna wij als waarnemers namens verscheidene Europese Ordes van Advocaten ook zouden spreken‚ werd ruw onderbroken door ordetroepen.

De Turkse advocaten zijn bang. De Orde van Advocaten van Istanbul is niet bereid voor hen in de bres te springen. Journalisten durfden zich niet in het Paleis van Justitie te vertonen‚ uit angst hun accreditatie te verliezen. Academici die onlangs in een open brief zorgen uitten over de situatie van de Koerden zijn ontslagen‚ aangehouden‚ bedreigd of het land uitgezet.

De dag van weer een nieuwe bomaanslag in Istanbul‚ die vier levens eiste‚ praten we met de advocaten over de toekomst. Voor wie in het Koerdische oosten opgroeide‚ was een jeugd vol discriminatie en geweld de motor achter het besluit advocaat te worden. Maar na de recente arrestaties onder hun vakgenoten tekenen zich de contouren af van hun duivelse dilemma. Natuurlijk gaan ze dóór collega’s te verdedigen: het netwerk moet in stand blijven om voorbereid te zijn op nieuwe arrestaties. Maar de advocaten raken in rap tempo geïsoleerd en familie en vrienden vinden de risico’s die ze nemen onverantwoord groot worden.

De Europese waarnemers vormen een van de dunne lijntjes tussen de vervolgde advocaten en de buitenwereld. Ik vrees echter dat we niet méér kunnen bieden dan een collegiaal vertoon van solidariteit. Internationale aandacht voor de dramatische ondergang van de Turkse rechtsstaat is er maar mondjesmaat‚ omdat andere ontwikkelingen in de regio de aandacht opeisen.

Volgens de Turkse taxichauffeur die mij ophaalt van Schiphol zijn alle Koerden in Turkije terroristen. Alle 20 miljoen? vraag ik. Ja‚ zegt hij‚ allemaal.