Bassiouni – Hoofdredactioneel door Arend Hulshof

Eerlijk gezegd had ik nog nooit van hem gehoord. Eind september mailde een collega me enkele necrologieën van de net overleden Cherif Bassiouni. In The Washington Post werd de Egyptisch-Amerikaanse jurist de ‘vader van het internationaal strafrecht’ genoemd‚ en The New York Times noemde hem: ‘Human Rights Champion’.

De in 1937 in Caïro geboren Bassiouni‚ die op zijn 18de nog meevocht met het Egyptische leger in de Suezcrisis‚ was sinds 1964 professor internationaal strafrecht op de DePaul University in Chicago. Daarnaast bekleedde hij 22 functies binnen de VN en in 1978 assisteerde hij bij de succesvolle Camp David-vredesonderhandelingen tussen Egypte en Israël.

In die jaren zeventig was Bassiouni een van de weinigen die zich hard bleef maken voor de internationale vervolging van gruwelmisdadigers. Sinds de Tweede Wereldoorlogtribunalen van Neurenberg en Tokio was dat vrijwel niet meer gebeurd. Cynisch werd weleens vastgesteld dat je voor het plegen van enkele moorden in de gevangenis kwam‚ terwijl je als massamoordenaar vaak een ballingschap kreeg in een tropisch oord.

Rusland blokkeerde de benoeming van Bassiouni als hoofdaanklager van het nieuwe VN-hof‚ omdat hij als moslim niet neutraal genoeg zou zijn.

Met de komst van het Joegoslavië-tribunaal leek daar in 1993 verandering in te komen. Rusland blokkeerde de benoeming van Bassiouni als hoofdaanklager van het nieuwe VN-hof‚ omdat hij als moslim niet neutraal genoeg zou zijn. Als voorzitter van een VN-comité onderzocht hij wel de oorlogsmisdrijven in Joegoslavië. Daarbij keek hij niet zozeer naar individuele soldaten‚ maar zocht hij vooral naar bewijzen tegen de politieke leiders die achter de etnische zuiveringen en massaverkrachtingen zaten. Pas jaren later realiseerde hij zich dat de Britten‚ de Fransen en de Russen die leiders juist vrijuit wilden laten gaan. Maar Bassiouni kreeg uiteindelijk zijn zin. In 2016 nog werd Radovan Karadzic‚ mede dankzij zijn onderzoeksrapporten‚ veroordeeld tot veertig jaar celstraf.

Na de komst van het Joegoslavië-tribunaal maakte Bassiouni zich hard voor een permanent hof voor gruwelmisdrijven. Hoewel hij al jaren in de VS woonde en regelmatig advies gaf aan het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken‚ mocht hij namens de Egyptische autoriteiten onderhandelen over de komst van zo’n hof. In die onderhandelingen leek hij eerder zijn eigen standpunten in te brengen dan die van Caïro. Uiteindelijk schreef Bassiouni mee aan het verdrag dat de komst van het Internationaal Strafhof in 2002 mogelijk maakte.

Hij bleef het in zijn ogen soms te bureaucratische hof kritisch volgen en vroeg zich openlijk af of het nog wel een succes kon worden. Maar de vernietigende onthullingen in oktober over Luis Moreno Ocampo‚ de eerste hoofdaanklager van het Strafhof (zie pagina 19)‚ heeft Bassiouni gelukkig niet meer hoeven lezen.

Wordt Vervolgd, november 2017