Academische vrijheid
Tijdens een college mag u best moeilijke onderwerpen aan de orde stellen‚ aldus de instructies voor docenten aan Chinese universiteiten. Stellen studenten u vragen over de minderheden‚ milieu of corruptie‚ dan mag u daar op antwoorden. Ook over de vrijheid van meningsuiting of onafhankelijke rechtspraak mag u best een discussie voeren‚ mits verantwoord.
Maar zodra de bel rinkelt‚ moet u ophouden. U mag buiten de lesuren niet‚ om een voorbeeld te noemen‚ een werkgroep over democratie beleggen. U mag evenmin een eigen tijdschrift uitbrengen‚ hoe wetenschappelijk ook.
Vorig jaar tekenden Chinese‚ Amerikaanse‚ Australische en andere universiteiten een ‘handvest over academische vrijheid’. Holle praat‚ zei een aantal hoogleraren van prestigieuze Amerikaanse instituten als Yale‚ Harvard en Wellesley (waar Hillary Clinton studeerde). Want ze zien dat hun Chinese collega’s in de cel belanden voor het uitoefenen van die academische vrijheid.
Academici uit Hongkong zijn ook benauwd‚ natuurlijk. Want Hongkong beschikt nu nog over de meest vrijzinnige en kritische Chineestalige universiteiten ter wereld. En Nederland? Vanuit Utrecht‚ Delft‚ Amsterdam‚ Eindhoven‚ Rotterdam en Groningen werken we samen met Chinese universiteiten‚ soms met vier of vijf tegelijk. Er komen duizenden Chinese studenten hiernaartoe‚ plus hun collegegeld. China geeft vette subsidies aan wie in het land wil investeren en er een onderzoeksinstituut of laboratorium wil bouwen.
Maar die academische vrijheid dan? Liu Xiaobo‚ universitair docent‚ werd in 2008 opgepakt en tot elf jaar cel veroordeeld. Hij kreeg in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede. Toen bleef het stil bij Nederlandse universiteiten. Geen eredoctoraat werd hem verleend‚ geen leergang of collegezaal is naar hem vernoemd. Hooguit bespraken Nederlandse docenten Liu Xiaobo op een informele lunch met Chinese studenten.
Liu is maar een van de vele Chinese docenten die in moeilijkheden kwam. Professor Ilham Tohti‚ van Oeigoerse afkomst‚ werd eerder dit jaar opgepakt en gemarteld‚ toen zes maanden geïsoleerd gehouden en onlangs tot levenslang veroordeeld. Hij heeft nooit geweld gepropageerd. Het proces was volgens Amnesty ‘belachelijk’.
Universiteiten spreken zich nauwelijks uit over deze zaken. Ik vraag me af wat voor signaal ze daarmee aan Chinese studenten geven. En aan de Hongkongers en de Europeanen. Dat de academische vrijheid hier een groot goed is‚ maar dat die in China echt niet zo belangrijk is?
