‘Ironie houdt ons scherp’

Terreur

‘De aanslagen in Parijs van 13 november brachten het geweld angstaanjagend dichtbij. Niet voor het eerst‚ het gebeurde immers al in New York‚ Madrid‚ Londen. En het gebeurt al jaren met veel te grote regelmaat in Bagdad‚ Beiroet en Aleppo. We moeten natuurlijk proberen de achtergronden te begrijpen‚ maar misschien is het antwoord belangrijker dan de analyse. Dat antwoord is universaliteit. Blijf met dezelfde maat meten‚ ook in het heetst van de crisis. We hebben strafrecht voor misdaadbestrijding‚ oorlogsrecht voor gerechtvaardigde verdediging. En we hebben mensenrechten om iedereen‚ ongeacht herkomst‚ religie of gezindheid‚ te beschermen tegen willekeur.’

China

‘De lege stoel die kunstenaar Maarten Baas in 2011 maakte voor Liu Xiaobo‚ die staat nu in mijn kamer. Hij past maar net‚ in de hoogte. De Chinese Nobelprijswinnaar is nog niet vrij. Ik was erg blij toen de koning zich in oktober in China zo uitdrukkelijk over mensenrechten uitsprak. Hij heeft laten zien dat je ook bij handelsmissies mensenrechten aan de orde kunt stellen. De koopman en de dominee kunnen dus goed samengaan. Dat is ook een signaal aan andere landen die delegaties naar China sturen.’

Nummers

‘Amnesty-onderzoekers maken gebruik van steeds meer technieken. Ze fotograferen wapens‚ waarna ze via de serienummers de herkomst achterhalen. Ze maken gebruik van ooggetuigenverslagen maar ook van satellietbeelden‚ waardoor ze een completer beeld krijgen. Ze onderzoeken de inzet van huurlingen door bij verzekeringen de door hen afgesloten polissen na te kijken. Het is dit soort vasthoudend onderzoek waar we het van moeten hebben. In Egypte kreeg onze onderzoeker te horen dat demonstranten door brand waren overleden. Ze bezocht het mortuarium‚ daar bleken de slachtoffers kogelgaten in het voorhoofd te hebben. In Nigeria bestudeerden onderzoekers de satellietbeelden van dorpen die Boko Haram had verwoest. Van data maken we mensenlevens.’

Ironie

‘De Volkskrant prees de ironie in onze advertentie: “Bloggen is slecht voor je rug” – omdat blogger Raif Badawi in Saudi-Arabië tot duizend stokslagen werd veroordeeld. Die straf is zó bizar‚ die vraagt om ironie. Dat is niet altijd gepast. Neem Ni Yulan‚ de Chinese advocate die stelselmatig is gepest en werd mishandeld in de gevangenis en die nu met verbrijzelde knieën in een rolstoel zit. Ik weet niet of we daarover ironisch moeten doen. Bij Amnesty balanceren we altijd op de rand van wat uitzichtloos lijkt te zijn‚ dus van cynisme. Daarom is die ironie er om ons en het publiek scherp te houden. Ze is een variant van verontwaardiging. Woede is onze brandstof‚ maar ze kan niet het kompas zijn.’

Borstvergroting

‘Als een vooraanstaand politicus als Halbe Zijlstra stelt dat vluchtelingen hier komen voor cosmetische ingrepen‚ een borstvergroting‚ dan is dat funest voor het draagvlak. Hij trok het de volgende dag weer in‚ maar ik vrees dat het kwaad al was geschied. Hoe beschermen we vluchtelingen tegen dit soort diskrediet? Willen we hen alleen maar opvangen met een containerwoning‚ wat eten en een paar tientjes leefgeld? ‘In Lampedusa ontdekte ik deze lente de kracht van individuele verhalen. Een bootvluchteling wist te overleven door zich in het water aan een jerrycan vast te klampen. Het zijn de details die beklijven. Als Amnesty een morele autoriteit heeft‚ dan is het door te laten zien wat we kunnen doen‚ dus móeten doen.’

Vrijheid

‘Bij Amnesty gaat het altijd om vrijheid. Kortgeleden sprak ik medewerksters van Amnesty Turkije. Er spelen vooral twee dingen daar: vluchtelingen en persvrijheid. Wij proberen daar via Amnesty het bewustzijn van mensenrechten te vergroten‚ we helpen met juridisch advies en we zijn waarnemer bij rechtszaken waar we noteren hoe vaak de rechter in slaap valt‚ want ja dat gebeurt. Politici zouden ons graag een kamp in trekken‚ zijn jullie nou voor of tegen de Turkse toetreding tot de EU? Maar dat is onze zaak niet. Wij zijn er om journalisten te ondersteunen‚ politiegeweld aan de kaak te stellen‚ actie te voeren voor de slachtoffers van repressie. Turkije heeft 80 miljoen inwoners‚ er ligt enorm veel werk.’

Split second

‘Kinderen hebben een sterk gevoel voor rechtvaardigheid. Mijn dochter schreef aan een vluchteling: jullie gaan het wel redden en wij zullen jullie een beetje helpen. Dat vind ik de essentie: vertrouw op de eigen kracht van mensen. Geef wat ze nodig hebben‚ misschien zijn dat geen kleren‚ maar een schaakbord of muziekinstrument. Recht of onrecht‚ dat is vaak geen ingewikkelde morele afweging. Je voelt in een split second wat onrecht is.’