Jemen: de vergeten oorlog

Wie vecht tegen wie?

In het ene kamp bevinden zich de Huthi’s, ook wel aangeduid als ‘Volkscomités’, die gesteund worden door verschillende legereenheden en gewapende groeperingen die loyaal zijn aan de voormalige president Ali Saleh.

In het andere kamp bevindt zich de militaire coalitie die door Saudi-Arabië wordt geleid en gesteund wordt door president Al-Hadi. De coalitie heeft luchtaanvallen en grondoperaties in Jemen uitgevoerd. Tot de coalitie behoren de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Koeweit, Qatar, Jordanië en Sudan. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben de coalitie met kennis en logistieke middelen gesteund.

De coalitie werkt samen met gewapende anti-Huthi-groeperingen, die grondaanvallen uitvoeren. Deze groeperingen worden ook wel als ‘Volksverzetscomités’ aangeduid. Zij worden ook gesteund door legereenheden die loyaal zijn aan president Al-Hadi, en verschillende andere facties.

Door de kracht van de explosie vlogen mijn zusjes en mijn moeder vijf meter door de lucht. Ze waren op slag dood. Mijn vader was de enige overlevende.

Alle partijen begaan mensenrechtenschendingen

Amnesty International verzamelde bewijs dat alle partijen zich schuldig maken aan schendingen van mensenrechten en van internationaal humanitair recht, waaronder oorlogsmisdaden.

Amnesty documenteerde 34 luchtaanvallen door de door Saudi’s geleide coalitie in zes verschillende gebieden (Sanaa, Sada, Hajjah, Hodeidah, Taiz en Lahj), waarbij hoogstwaarschijnlijk internationaal humanitair recht is geschonden. Er werden 494 burgers gedood, onder wie ten minste 148 kinderen, en 359 burgers raakten gewond. Tijdens de aanvallen is waarschijnlijk bewust op burgers en burgerdoelen gemikt, zoals ziekenhuizen, scholen, markten en moskeeën. Als dit inderdaad het geval is, zijn dat oorlogsmisdaden.

Ik maakte gebruik van een moment stilte om mijn familie te redden. Toen kwam de derde bom neer. De elektriciteit was uitgeschakeld en ik ging het huis binnen op zoek naar een zaklamp en mijn familie. Ik schreeuwde naar mijn dochters, en hoorde anderen ook schreeuwen op zoek naar hun families. Maar het enige dat ik zag waren mijn vrouw en dochters, badend in het bloed.

De coalitie onder aanvoering van Saudi-Arabië gebruikte ook clusterbommen, dodelijke explosieve wapens die onder internationaal recht zijn verboden. Als een clusterbom is afgeworpen, komen er tientallen en soms zelfs honderden kleine bommetjes vrij. Vaak liggen die nog niet ontploft op de grond, waardoor ze nog lang na het bombardement verschrikkelijke verwondingen kunnen veroorzaken. Amnesty heeft gedocumenteerd dat de coalitie zeker vier verschillende types clusterbommen heeft gebruikt, waaronder bommen die in de VS, het Verenigd Koninkrijk en Brazilië zijn geproduceerd.

In woongebieden worden dagelijks onnauwkeurige wapens gebruikt, waardoor burgerslachtoffers vallen. Dergelijke willekeurige aanvallen zijn in strijd met het internationale oorlogsrecht.

Ik stond in de keuken toen ik een explosie hoorde. Opeens voelde ik iets in mijn nek… Nu heb ik een dwarslaesie en ben ik vanaf mijn nek verlamd. Die nacht kreeg ik een granaatscherf in mijn nek. We waren net naar ons nieuwe huis verhuisd en we dachten dat we daar veilig waren. Wie zorgt er nu voor mijn gezin?

Amnesty onderzocht ook dertig grondaanvallen van zowel pro- als anti-Huthi-milities in Aden en Taiz, waarbij geen onderscheid werd gemaakt tussen burgers en militairen. Daarbij kwamen zeker 68 burgers om het leven, vooral vrouwen en kinderen. Strijders van beide kanten gebruikten ook in dichtbevolkte gebieden onnauwkeurige wapens, zoals artillerie en mortieren. Ook opereerden zij midden in woonwijken, vanuit of dichtbij huizen, scholen en ziekenhuizen. Al deze aanvallen zijn ernstige inbreuken op internationaal humanitair recht en zijn wellicht oorlogsmisdaden.

De Huthi-militie, gesteund door overheidstroepen, hebben vele tegenstanders gearresteerd, onder wie mensenrechtenverdedigers, journalisten en academici. De willekeurige arrestaties vonden plaats onder bedreiging van vuurwapens. Ook zijn er gevallen van gedwongen verdwijningen vastgesteld, die onderdeel uitmaakten van een huiveringwekkende campagne om de oppositie in de door de Huthi’s gecontroleerde gebieden monddood te maken.

Anti-Huthi-troepen die zijn gelieerd aan president Al-Hadi en de coalitie, hebben een intimidatie-campagne gevoerd tegen ziekenhuispersoneel in Taiz. Ook brengen ze burgers in gevaar door soldaten in de buurt van medische voorzieningen te stationeren.

Wapens laten de crisis voortduren

Ondanks de talrijke meldingen van de ingrijpende gevolgen van ernstige schendingen van internationaal recht, gaan veel landen gewoon door met de wapenverkoop aan Saudi-Arabië en andere coalitielanden. Die wapens worden ingezet tijdens het conflict in Jemen. Ook zijn wapens in handen gekomen van de Huthi’s en andere gewapende groeperingen.

De onverantwoorde en onwettige toevoer van wapens naar de strijdende partijen in Jemen heeft er direct toe bijgedragen dat burgers op grote schaal lijden. Het is tijd dat de wereldleiders ophouden om hun economische belangen voorop te stellen.

De VS, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Canada en Turkije verscheepten in 2015 en 2016 wapens ter waarde van bijna 5,9 miljard dollar naar Saudi-Arabië. Daar zaten ook drones, bommen, torpedo’s en raketten bij, die ertoe bij kunnen dragen dat in Jemen ernstige schendingen van mensenrechten zullen plaatsvinden.

Verschillende van deze staten zijn partij bij het internationaal Wapenhandelsverdrag. Dat heeft tot doel om het ‘menselijk lijden te beperken’. Volgens het verdrag is het verboden om wapens te verschepen als er een groot risico bestaat dat ze gebruikt worden voor ernstige schendingen van internationaal recht.

Amnesty dringt er bij alle staten op aan dat zolang het conflict duurt, geen enkele partij in Jemen – direct of indirect – wapens, munitie, militair materieel of technologie krijgt geleverd dat tijdens het conflict kan worden ingezet. Dit geldt ook voor logistieke en financiële steun voor dergelijke leveranties.
De VS, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Canada en Turkije verscheepten in 2015 en 2016 wapens ter waarde van bijna 5,9 miljard dollar naar Saudi-Arabië. Daar zaten ook drones, bommen, torpedo’s en raketten bij, die ertoe bij kunnen dragen dat in Jemen ernstige schendingen van mensenrechten zullen plaatsvinden.

Verschillende van deze staten zijn partij bij het internationaal Wapenhandelsverdrag. Dat heeft tot doel om het ‘menselijk lijden te beperken’. Volgens het verdrag is het verboden om wapens te verschepen als er een groot risico bestaat dat ze gebruikt worden voor ernstige schendingen van internationaal recht.

Amnesty dringt er bij alle staten op aan dat zolang het conflict duurt, geen enkele partij in Jemen – direct of indirect – wapens, munitie, militair materieel of technologie krijgt geleverd dat tijdens het conflict kan worden ingezet. Dit geldt ook voor logistieke en financiële steun voor dergelijke leveranties.

Dringende noodzaak om verantwoording af te leggen

In een situatie waarin wetteloosheid en schendingen voortduren, is het dringend nodig dat verantwoording wordt afgelegd en slachtoffers gerechtigheid krijgen. Gezien de klaarblijkelijke tekortkomingen in de onderzoeken die door Saudi-Arabië en Jemen werden geleid, is Amnesty van mening dat alleen verantwoording afgelegd kan worden als er onderzoek onder leiding van de Verenigde Naties heeft plaatsgevonden. Daarbij moeten alle beweringen van schendingen die door alle partijen zijn begaan, onderzocht worden en degenen die verantwoordelijk zijn voor misdrijven moeten worden berecht in eerlijke processen. Ook moeten er maatregelen worden genomen om de slachtoffers en hun familie tegemoet te komen en om hen te helpen hun leven weer op te bouwen.

Sinds het conflict begon, is er een sfeer van straffeloosheid waarin schendingen van internationaal humanitair recht en grove mensenrechtenschendingen niet zijn onderzocht. Het aanpakken van straffeloosheid en het berechten van daders is essentieel om te voorkomen dat dergelijke misdrijven vaker voorkomen.