Belarus: straffeloosheid voor martelende wetshandhavers vergroot de behoefte aan internationale rechtspraak
Een nieuw Amnesty-rapport, Belarus: “You are not Human Beings”, onthult hoe de Belarussische autoriteiten het rechtssysteem gebruiken om niet de daders van marteling te straffen, maar de slachtoffers. Het is een van de manieren waarop de autoriteiten mensen met een afwijkende mening onderdrukken na de protesten die na de verkiezingen in augustus 2020 uitbraken.
Amnesty International roept de internationale gemeenschap op actieve stappen te ondernemen om gerechtigheid te bieden aan slachtoffers en om daders ter verantwoording te roepen.
Niet één klacht over mishandeling onderzocht
De Belarussische autoriteiten geven toe dat zij meer dan 900 klachten over mishandeling door de politie hebben ontvangen sinds de demonstraties in augustus 2020 begonnen, maar er is nog niet één strafrechtelijk onderzoek gestart tegen wetshandhavers. Daarentegen zijn wel honderden strafrechtelijke onderzoeken ingesteld tegen vreedzame demonstranten. Velen van hen zijn slachtoffer van mishandeling en marteling.
‘Sinds de start van de protesten hebben mensenrechtengroepen bewijs verzameld van het martelen van honderden vreedzame demonstranten en de dood van ten minste vier van hen,’ zegt Marie Struthers van Amnesty International. ‘We hebben herhaaldelijk opgeroepen om grondig onderzoek in te stellen en de verantwoordelijken te berechten. Daar is echter weinig hoop op aangezien we te maken hebben met een systeem dat niet alleen de politie met anonimiteit beschermt, maar ook intimidatie en verder geweld tegen slachtoffers en getuigen aanmoedigt.’
Internationale druk nodig
‘Het totale falen van het Belarussische rechtssysteem om verantwoording af te leggen, betekent dat gerechtigheid nu op internationaal niveau moet worden nagestreefd. Regeringen en internationale en regionale organisaties moeten al hun macht gebruiken om de Belarussische autoriteiten zover te krijgen dat zij een einde maken aan deze schending van de mensenrechten. En we roepen de internationale gemeenschap op alle beschikbare maatregelen in te zetten om voor gerechtigheid in Belarus te zorgen,’ zegt Struthers.
Willekeurige detentie en marteling van vreedzame demonstranten
In het nieuwe rapport Belarus: “You are not Human Beings” staan aangrijpende verslagen van vreedzame demonstranten die massaal werden gearresteerd en gemarteld, uitgekleed, geslagen, vastgehouden in stressposities en dagenlang verstoken waren van voedsel, drinken of medische zorg.
Tijdens de protesten en in de nasleep daarvan gebruikten Belarussische wetshandhavers in het hele land tientallen detentiecentra om willekeurig vreedzame demonstranten vast te houden. Eén van die locaties was de beruchte ‘Akrestsina’-faciliteit in Minsk. In de nacht van 13 op 14 augustus namen familieleden van demonstranten die daar gevangenzaten vanaf de straat de geluiden op van het onophoudelijk in elkaar slaan van mensen en van de talloze mensen die het uitschreeuwden van pijn of om genade smeekten.
Tsimur (niet zijn echte naam), een 25-jarige arts uit Minsk, werd op 10 august 2020 vastgezet in Akrestsina. Hij vertelde Amnesty: ‘Degenen die huilden, die [de officieren] smeekten hen niet te slaan, werden alleen maar harder geslagen.’
Mikalai (niet zijn echte naam), die vijf dagen in politiehechtenis zat in de stad Orsha, beschreef hoe hij samen met andere gedetineerden gedwongen werd om door een ‘gang’ te lopen van zo’n twintig politieagenten die hen met wapenstokken sloegen. Hij kreeg herhaaldelijk klappen op zijn hoofd en zijn benen werden blauw van de vele klappen die hij kreeg.
Meer dan 27.000 demonstranten gedetineerd
Het precieze aantal willekeurig gedetineerde demonstranten is niet bekend, maar begin december 2020 waren het er volgens de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten al meer dan 27.000. Sindsdien is het willekeurig arresteren doorgegaan.
Straffeloosheid, represailles en intimidatie
Mensen die een klacht indienden vanwege politiegeweld, kregen te maken met ernstige represailles. Ook werden zij geconfronteerd met bureaucratische hindernissen, vertragingstactieken en regelrechte obstructie door een systeem dat is ontworpen om hen te ontmoedigen en te intimideren, en hun klachten en hun bewijsmateriaal ongeldig te maken en te negeren.
Een vrouw die in Akrestsina werd vastgehouden vertelde dat ze er eindelijk in geslaagd was haar klacht te laten registreren en haar verwondingen te laten onderzoeken door een officiële medisch forensisch expert. Maar daarna deelde de onderzoeker haar mede dat hij geen formeel onderzoek zou starten zonder een ‘opdracht van bovenaf’.
In plaats van verdachten van mensenrechtenschendingen te vervolgen, maakte de procureur-generaal op 28 oktober 2020 bekend dat 657 strafzaken waren geopend tegen demonstranten en dat meer dan 200 personen werden beschuldigd van massale rellen en geweld tegen politieagenten. Maatschappelijke organisaties documenteerden tientallen zaken tegen vreedzame demonstranten die zijn geopend op basis van politiek gemotiveerde, verzonnen aanklachten.
Amnesty’s oproep
Belarus is volgens het internationale recht verplicht de mensenrechten van iedereen op zijn grondgebied te respecteren, onder meer door het absolute verbod op marteling te waarborgen en door een onderzoek in te stellen naar de verantwoordelijken van mishandeling en marteling en hen te bestraffen.
‘De ongekende omvang van de voortdurende mensenrechtenschendingen en de totale straffeloosheid van de daders maken dat internationale mechanismen voor onderzoek en vervolging inwerking moeten treden’, zegt Marie Struthers. ‘De internationale gemeenschap kan niet blijven toekijken.’
